Beschimmeld en eigenlijk te zwaar. Na een ingrijpende restauratie is de grootste handgeschreven polderkaart van Nederland weer in goede staat. De kaart werd bijna tweehonderd jaar geleden gemaakt door Alkmaarder Arie van Diggelen. Zelfs Koning Willem I kreeg een exemplaar van de kaart cadeau.
"Er zijn wel grotere polderkaarten, maar die zijn dan vaak gedrukt", vertelt papierrestaurator Floor Meijboom aan Streekstad Centraal. Dagenlang was zij samen met collega's in de weer met de kaart. "We hebben hem uitgelijst en toen bleek de kaart op een zwaar eikenhout wagenschot te zitten. Daardoor was het slecht te hanteren", zegt Meijboom. Na toestemming werd het schot losgehaald. "En daarmee kwam de achterkant van de kaart dus vrij. We zagen dat er tijdens een eerdere restauratie Japans papier geplaatst was als steunlaag. Daardoor hoefden we dat in ieder geval niet nog een keer te doen." (tekst gaat verder onder de foto)
Met deze kopergravure werden afdrukken gemaakt. Voor hoogwaardigheidsbekleders werden de exemplaren met de hand ingekleurd. (foto: Regionaal Archief Alkmaar)In de negentiende eeuw waren kaarten onmisbaar. Zeker om overzicht te houden van het ingewikkelde watersysteem in grote polders als de Schermer. Het polderbestuur vroeg landmeter Arie van Diggelen in 1836 om een nieuwe polderkaart te maken. Hij ging aan het werk. Het resultaat was een kaart van maar liefst 225 bij 175 centimeter. "Voor zover bekend gaat het om de allergrootste kaart van een individuele polder die ooit in Nederland is gemaakt", benadrukt Regionaal Archief Alkmaar.
Het polderbestuur liet een verkleinde serie drukken. Liefhebbers konden intekenen op een exemplaar. Bovendien heeft het bestuur een aantal ingekleurde en ingelijste exemplaren cadeau gedaan aan hoogwaardigheidsbekleders als Koning Willem I. "De kosten waren niet mis", laat het archief weten. "Opgeteld kwam het hele kaartproject op 1.442 gulden en 88 cent. Vergelijkbaar met bina 16.500 euro anno nu." (tekst gaat verder onder de foto)
Hoogheemraad Klazien Hartog, waterschapshistoricus Diederik Aten en directeur Paul Post van het Alkmaarse archief bekijken de kaart. (foto: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier)De originele handgetekende kaart kwam terecht in het Zuiderpolderhuis bij Driehuizen. Naderhand werd het opgehangen in de hal van het Noorderpolderhuis bij Schermerhorn. "Eigenlijk waren de omstandigheden daar niet goed genoeg", vertelt Meijboom. "Er was geen klimaatbeheersing en door warmte en vocht ontstond schimmel."
De gerestaureerde kaart werd onlangs door hoogheemraad Klazien Hartog overgedragen aan directeur Paul Post van Regionaal Archief Alkmaar. Om herhaling van de schimmelvorming te voorkomen is besloten om de kaart naar de geklimatiseerde depots van het archief te brengen. Want, zo stelt Meijboom: "Schimmelgroei kan zo weer ontstaan. Het zit letterlijk in de lucht. Ik ben blij dat er een nieuwe plek is gevonden voor deze kaart. Dan is de kans op nieuwe schimmelvorming het kleinst."
De grootste polderkaart van Nederland laat de Schermer zien in de negentiende eeuw. Landerijen, rechte wegen, voornamelijk lintbebouwing. Voor Floor Meijboom is het werken met papier dagelijkse kost. Toch zal ze deze opdracht niet snel vergeten. "Ik heb weleens vaker een polderkaart behandeld, maar dat was een gedrukte versie en ruim twintig jaar geleden. Nee zo'n grote kaart met zo'n grote lijst is bijzonder. Net als de geschiedenis die het heeft." (foto: Collectie Regionaal Archief Alkmaar)
