Net wat hoger dan de rest van Alkmaar, gelegen op oude grond, maar oorspronkelijk nét buiten de muren van de stad: dat is het Ritsevoort zoals het wordt omschreven door stadsarcheoloog Peter Bitter. Vrijdag presenteerde hij bij boekwinkel De Alkenaer zijn rapport 'Van buitenwijk tot binnenstad. Opgravingen in het Ritsevoort 1995-2023' aan wethouder Anjo van de Ven, die Bitters rapport prees als 'écht vakwerk': "Het is prachtig hoe hij de geschiedenis van de gemeente Alkmaar op deze manier een beetje tot leven weet te brengen."
Alkmaar is een stad met een eigen team van archeologen, echte stadarcheologen dus. Wat iedere Alkmaarder wel weet, is voor deze professionals dagelijkse kost: Alkmaar ademt geschiedenis. En die geschiedenis is vaak tastbaar te maken door grondig bodemonderzoek. "In de binnenstad liggen oude vloeren vaak al zeer dicht aan de oppervlakte", weet Bitter. Alkmaar is voor archeologen dan ook een prachtige plek om onderzoek te doen.
Maar in het rapport van Peter Bitter wordt de lezer niet alleen getrakteerd op droge en minder droge bodemvondsten. Bitter koppelt wat de stadarcheologen gevonden hebben aan andere bronnen van kennis, oude archieven bijvoorbeeld, en historische stadsplattegronden. Zo brengt Bitter in het rapport de straat echt tot leven. "In de eerste helft van de 17de eeuw werd het straatbeeld van het Ritsevoort gedomineerd door bakstenen trapgevels van lage huizen", schrijft hij bijvoorbeeld. De lezer kan met enige fantasie door dit zeventiende-eeuwse Alkmaarse wijkje 'streetviewen'.
Het moderne Ritsevoort, in de woorden van Bitter 'een variatie van gevels die ogen als een staalkaart van bouwstijlen'. (foto: Streekstad Centraal)Veel aandacht is er in dit nieuwe rapport uiteraard voor de bijzondere vondsten eerder dit jaar. "In 2023 werd bij Ritsevoort 15 de fundering bloot gelegd van de zuidelijke zijmuur van een bakstenen huis met leemvloer, dat dateert uit de eerste helft van de 15de of mogelijk nog uit de late 14de eeuw", schrijft Bitter. En daarmee is deze vondst het oudst bekende huis aan het Ritsevoort. Of er vóór de late 14e eeuw ook al huizen stonden blijkt moeilijk vast te stellen. Bitter beschrijft het straatje zoals er het in deze periode uitzag als een 'buitenwijk', met slootjes, waterputten en boerenland.
Het rapport laat zien dat we, dankzij archeologisch onderzoek, inmiddels veel weten over de geschiedenis van dit stukje stad. Tegelijk zijn er ook nog veel vragen onbeantwoord. Er is genoeg te onderzoeken, ziet ook Bitter: "Waarschijnlijk bevatten tegenwoordig veel huizen in het Ritsevoort nog steeds een kern die terug gaat op de eerste helft van de 17de eeuw." Zodra er in één van die huizen gegraven kan worden, mag op de Alkmaarse stadsarcheologen gerekend worden.
'Van buitenwijk tot binnenstad' is het 26e in een reeks archeologische rapporten. De stad en haar geschiedenis worden zo dus in detail vastgelegd door de plaatselijke archeologen. Wethouder Van de Ven sprak haar waardering uit voor deze noeste arbeid: "Ik kijk uit naar de delen die hij volgend jaar zal gaan schrijven." Het rapport kan worden gedownload op de website van Erfgoed Alkmaar. (foto bovenaan: Gemeente Alkmaar / Jan Jong)
