Exact een jaar geleden werd de regio Alkmaar verrast door een zogenoemde clusterbui. In anderhalf uur viel net zoveel regen als normaal in de hele maand juni. Dit leidde tot veel overlast en schade, vooral bij Langedijk, Egmond en Bergen. Daarna werd er volop geëvalueerd en met elkaar gesproken. Een jaar na dato is de boodschap van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier dat we ermee moeten leren leven.
Het was op 18 juni 2021 al langere tijd droog geweest. In de middag wordt een bui van 20 millimeter voorspeld: een hoeveelheid die geen overlast veroorzaakt. Maar een paar uur later trekt er een regenfront over met name de kuststrook tussen Egmond en Zijpe met uitschieters tot 100 millimeter.
"Bij ons op kantoor hadden we niet gelijk door hoe ernstig het was", legt Klazien Hartog, bestuurder van het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier uit aan mediapartner NH Nieuws. "Onze gebiedsbeheerders werden continu gebeld. Ineens was er in het hele gebied nood aan de man."
Ze maakte de clusterbui van nabij mee. De waterschapsbestuurder woont in Egmond aan Zee. "Ik zag een gitzwarte wolk op ons afkomen en ben toen spullen van buiten op gaan ruimen. Maar na een paar stappen was ik al doorweekt. Daarna liep het water mijn huis binnen." En ze is niet de enige met overlast. In steden en dorpen lopen de straten al snel onder omdat het riool het niet meer aan kan. In sommige straten stroomt de poep letterlijk naar binnen.
De boeren proberen hun contacten bij het Hoogheemraadschap te bellen, maar die zijn vrijwel onbereikbaar omdat ze continu worden gebeld. Het is één van de grote kritiekpunten richting het waterschap. Want daardoor zou er volgens agrariërs veel te laat zijn ingegrepen. Uit een evaluatie gedaan door deskundigen in opdracht van het Hoogheemraadschap komt een beeld naar voren dat de organisatie wordt overvallen door de enorme bui. En het overzicht van hoe groot de problemen zijn, ontbreekt.
En ook in de polders loopt het land van veel agrariërs onder. In de nabijgelegen sloten, die als buffer kunnen werken, stond het water nog hoog. Dit vanwege de droogte, zodat boeren hun land konden bewateren. In het rapport worden meerdere aanbevelingen gedaan. Maar de boodschap is ook: als alles goed was gegaan, dan nog was schade en overlast niet te voorkomen.
Omdat er sprake was van overmacht, leidde het er ook toe dat tot nu toe geen schadeclaims zijn gehonoreerd. In totaal zijn er 42 claims ingediend, voor meerdere tonnen aan schade. 38 werden er afgewezen, vier zijn er nog in behandeling. "Iedereen deed het zijne, en is gewoon aan de slag gegaan. Maar we hadden natuurlijk de regie moeten pakken. En de emoties van de agrariërs begrijp ik heel goed. Ik ben ook het gebied ingegaan, en het was pijnlijk om te zien", aldus Hartog.
Het is volgens de onderzoekers niet zo dat er te laat is ingegrepen. De medewerkers waren in het gebied bezig, maar simpelweg niet zichtbaar genoeg. Ook heeft het Hoogheemraadschap nagelaten om verder op te schalen om zo de regie beter in handen te krijgen. De waterschapsbestuurder benadrukt dat het gebied rondom het Egmondermeer wordt aangepakt. "Dit is een kwetsbaar gebied, dat weten we al heel lang", stelt Hartog. Maar waarom is het gebied dan niet eerder aangepakt? "We zijn al langer bezig. Maar een watersysteem omgooien is niet iets wat je van de één op de andere dag doet."
Daarmee doelt ze onder meer op het plan om de waterberging op een deel van het oude vliegveld van Bergen uit te breiden. Door een dijk te creëren kan er meer water worden opgeslagen en kan straks ook het water vanaf het Egmondermeer sneller worden afgevoerd. "We hopen dat dit in de loop van 2023 klaar is."
Het Hoogheemraadschap heeft het afgelopen jaar volop gesprekken gevoerd. Met onder meer de agrariërs, maar ook met de veiligheidsregio met wie de samenwerking stroef verliep. "We moeten dit namelijk samen aanpakken, en niet los van elkaar dingen doen. Daarin gaan we ook de regie pakken. En die gesprekken verlopen goed."
Dus, zijn we nu beter voorbereid? Er is tevredenheid over de gesprekken die zijn gevoerd met andere betrokken. Ook heeft het Hoogheemraadschap zelf verbeteringen doorgevoerd in de eigen organisatie en werkt aan het verder versterken van het watersysteem. Maar betekent dit dat we nu ook beter zijn voorbereid op dit soort natuurgeweld en minder schade en overlast krijgen?
"Dat hoop ik zeker", antwoordt waterschapsbestuurder Klazien Hartog op deze vraag. "Maar dat neemt niet weg dat als er zo'n bui valt er altijd schade is. In landelijk gebied, maar ook in stedelijk gebied. Dat is de boodschap van de toekomst, we kunnen dat niet meer voorkomen."
Reactie Veiligheidsregio Noord-Holland Noord
"We hebben gezamenlijk een aantal verbeteracties opgepakt. Zo hebben we afspraken over een actievere onderlinge informatievoorziening bij extreme weersomstandigheden. En crisisfunctionarissen hebben elkaar beter leren kennen zodat we elkaar makkelijker kunnen vinden.
De eerste resultaten hebben we afgelopen februari rondom de storm Eunice al gezien. Toen hebben we in de dagen voorafgaand aan de storm op vrijdag veel contact gehad over wat de inschatting van het hoogheemraadschap was over de gevolgen van storm op onze regio. Ook tijdens de droogte van de periode tot aan Pinksteren is er veel onderling contact geweest in hoeverre die droogte zou kunnen leiden tot risico's voor bewoners en ondernemers.
Daarnaast hebben we samen met onze buurregio's en het Hoogheemraadschap eind mei geoefend met scenario's van overstroming als gevolg van een dijkdoorbraak. Hierbij hebben we veelvuldig aan de orde gehad hoe nu de operationele en de bestuurlijke coördinatie zou verlopen als er een dreigende overstroming in ons gebied zou optreden.
In het najaar gaan we in onze eigen regio met de crisisorganisatie van de veiligheidsregio en hoogheemraadschap oefenen rondom een scenario van wateroverlast dat vergelijkbaar is met clusterbuien of langdurige regenval. Hierbij kijken we ook hoe onze brandweer het hoogheemraadschap kan ondersteunen met mensen en middelen om de effecten van extreme regenval te beteugelen."
