Koffie met cake, een houten kist en stemmige muziek: zo ziet de gemiddelde uitvaart er in Nederland nog altijd uit. Maar er is een kentering gaande. Vooral mensen die op jonge leeftijd overlijden kiezen vaker voor een persoonlijker en meer betrokken afscheid. "Er is zo ontzettend veel te kiezen als het gaat om je laatste reis en vaak weten mensen dat helemaal niet", vertelt Gijsje Teunissen van Charon uitvaartbegeleiding aan mediapartner NH Nieuws.
Zolang het maar bij de overledene past, is er volgens Teunissen eigenlijk niks te gek. Zo staat er een glazen kist die rechtstreeks uit het sprookje van Sneeuwwitje lijkt te komen.
Maar ook begraven worden als een Jedi uit de film Star Wars of in een uitgeholde boomstam behoort tot de mogelijkheden. "De boomstam hebben we alvast laten maken voor mijn man. Hij was hovenier en is een echt natuurmens."
Ze merkt ook dat nabestaanden veel vaker betrokken willen zijn bij de uitvaart. "Mensen willen steeds meer zelf bepalen. Denk aan het bouwen van de kist of het vervoer naar de begraafplaats of het crematorium. "Ik heb een keer iemand weggebracht in een kist op het dak van zijn oude Mercedes. Prachtig om mee te maken."
"De dood is meer bespreekbaar geworden", vertelt Heidi van Haastert van Branchevereniging Gecertificeerde Nederlandse Uitvaartondernemingen. Dat de uitvaart persoonlijker wordt, is niet nieuw maar een trend die zich in de afgelopen decennia steeds verder ontwikkelt. " Er zijn mensen die hun kist al in huis hebben en bijvoorbeeld gebruiken als boekenkast."
Volgens Van Haastert zie je dat het afscheid vooral bij de dood van jonge mensen is veranderd. Dat begon volgens haar bij de begrafenis van kunstenaar Peter Giele van discotheek Roxy in 1999. "Hij werd in een paarse kist met ontbloot bovenlijf in een open kist door de grachten gevaren. Hij doorbrak de traditie. Dat was destijds wereldnieuws."
De ontkerkelijking van Nederland speelt daarbij ook een grote rol. Daardoor zijn we volgens Van Haastert op zoek naar een andere manier van afscheid nemen. "Mensen hebben toch behoefte aan spiritualiteit en vullen het daarom op een andere manier in. Meneer pastoor kijkt niet meer mee over de schouder."
Zo kiezen steeds meer mensen ervoor om in de natuur begraven te worden. Dat kan op een natuurbegraafplaats waarbij grafmonumenten en andere ornamenten verboden zijn. Het milieu speelt daarbij ook een steeds grotere rol. "Grafkisten zijn inmiddels milieuvriendelijk, de overledene wordt vaker in afbreekbare kleding begraven en er is ook een groot assortiment aan rieten manden waar je in begraven kunt worden."
En dat is te zien bij de expositie van Gijsje Teunissen van Charon uitvaartbegeleiding. Zo is ook haar eigen 'kist' te bewonderen. Het is een bootje met paarse afbreekbare verf vernoemd naar haar derde kindje Ferry die op jonge leeftijd overleed. "Het is symbolisch, 'de Ferryman' uit de Griekse mythologie die zielen van overledenen met zijn veerboot over de rivier Styx vaart. Ik doe dat eigenlijk ook als uitvaartbegeleider."
Teunissen wil benadrukken dat ze niets heeft tegen een traditionele uitvaart, die ook heel mooi kan zijn. Bovenal wil ze mensen inspireren. "Het leven is een groot feest en dat moet ook eindigen in een feest, dat kan niet uitgaan als een vlammetje. Het klinkt misschien morbide, maar ik bedoel vooral dat we het leven van de overledene moeten vieren. Dat is het leven waard."
