Wie bij het Alkmaarse restaurant De Kleine Waarheid bestelt, kan maaltijden laten bezorgen door Zwarte Pieten. Dit tot groot plezier van veel ouders en hun kinderen, al kunnen anderen er met de pet niet bij. "Bizar. Wat voor statement wil je daar als ondernemer mee maken?", vraagt Bastiaan de Leeuw van de Alkmaarse GroenLinks fractie zich af.
Maar dat een flink deel van de Alkmaarders (nog) pro-Zwarte Piet is, valt te verklaren. Ingmar Leijen, docent Marketing aan de Vrije Universiteit van Amsterdam onderzocht het draagvlak van Zwarte Piet onder Nederlanders, dat in de afgelopen tien jaar veel kleiner is geworden. Uit het onderzoek bleek dat de culturele waarden van mensen heel belangrijk zijn in hun gedrag en keuzes en dat die verschillen per grootte van een gemeente.
Hij plaatst Alkmaar qua Zwarte Piet-draagvlak in het midden tussen de progressieve Randstad en kleine conservatievere dorpen. "Gemiddeld wonen in kleine gemeenten meer conservatieve mensen die waarde hechten aan traditie en veiligheid. De bereidheid tot aanpassen is lager en dat is dan weer gerelateerd aan het niet willen veranderen van Zwarte Piet", vertelt hij aan mediapartner NH Nieuws.
Ook kom je volgens Leijen in kleinere gemeenten minder mensen uit andere culturen en van andere kleur tegen. "En als je geen mensen om je heen hebt die last hebben van Zwarte Piet, heb je ook het idee dat het probleem er niet is, het niet speelt." Volgens Leijen zou een Zwarte Pieten-bezorgservice zoals bij De Kleine Waarheid in een stad als Amsterdam inmiddels niet meer getolereerd worden. "De grote stad is het meest bereid om Zwarte Piet aan te passen. In Amsterdam willen te weinig mensen nog een Zwarte Piet over de vloer, ook door de sociale druk van de meerderheid die het afkeurt."
Bedenker van de bezorgservice Liesbeth Spoor van De Kleine Waarheid ziet Zwarte Piet niet als kwetsend. "Voor ons is Zwarte Piet een held. En omdat er al zoveel leuke dingen niet doorgaan voor kinderen, wilden we onze klanten hiermee verrassen." Mediapartner NH Nieuws ging langs bij haar Zwarte Pieten-bezorgservice, die op de eerste avond direct al tientallen bestellingen binnenkreeg.
Hoewel de bezorgservice van De Kleine Waarheid het initiatief van één ondernemer is, blijkt ook uit de (geschrapte) plannen van de Alkmaarse Stichting Intocht Sint Nicolaas dat er nog draagvlak is voor Zwarte Piet. "Als de intocht door was gegaan, was zeker dertig procent van de pieten nog zwart geweest", vertelt Lida Mathot van de stichting. "We krijgen berichten van pro- en anti-Zwarte Pietenclubs. We willen niemand uitsluiten en iedereen een mooi Sinterklaasfeest geven."
Ook haar vijftig intochtpieten zijn nog niet allemaal bereid tot verandering. "Er zijn gewoon een aantal mensen die Zwarte Piet willen blijven." Toch merkt ze wel een omslag bij haar pieten. "Vorig jaar wilde de ruime meerderheid niet van Zwarte Piet af, nu vindt het overgrote deel roetveegpiet ook goed." Hoewel Mathot baalt dat de intocht vanwege corona niet kon doorgaan, is ze wel blij dat de discussie over Zwarte Piet daarmee ook minder aanwezig was. "Volgend jaar wordt het één groot feest, maar ik denk wel dat er dan nog steeds een paar pieten zwart zullen zijn en dan misschien over twee jaar niemand meer? We krijgen vanuit de gemeente nu ook wel signalen dat we met de tijd mee moeten."
Binnen de Alkmaarse politiek heerst ook verdeeldheid over Zwarte Piet. Waar GroenLinks het hoog tijd vindt om ermee te stoppen, wil Onafhankelijke Partij Alkmaar daar absoluut niet aan. "De discussie is compleet overtrokken. Zwarte Piet is de Nederlandse cultuur", aldus Victor Kloos van OPA. Zijn partij voerde in 2014 nog campagne voor Zwarte Piet. Bastiaan de Leeuw van GroenLinks: "Kijk om je heen: grote bedrijven, scholen en ook het Sinterklaasjournaal zijn ermee gestopt. Laten we als Alkmaar alsjeblieft niet de laatste stad zijn die Zwarte Piet afschaft. Dat lijkt me niet iets waar je over tien jaar vol trots op terugkijkt."
De coronatijd kan ook nog een rol spelen in de drang naar de traditionele Zwarte Piet, denkt onderzoeker Leijen. "Als de tijden moeilijk zijn, hechten mensen aan tradities, veiligheid en geborgenheid. Die mensen denken: we willen de Zwarte Piet, want dat is als vanouds."
Hij denkt dat het in Alkmaar nog een paar jaar zal duren voordat Zwarte Piet helemaal is verdwenen, maar de groep die pro-Zwarte Piet is wel steeds kleiner wordt. "Mensen passen zich langzamerhand allemaal aan een situatie. En hoewel er altijd mensen zullen zijn die willen behouden wat ze is afgepakt, gaan we langzamerhand over naar een nieuwe situatie: die met roetveegpiet en de meerderheid zal dat accepteren."
NH Nieuws vroeg ook een reactie van de lokale tak van Kick Out Zwarte Piet op de Zwarte Pieten-bezorgservice en hun visie op het draagvlak van Zwarte Piet in Alkmaar. Dit was hun reactie: "Wij hebben overleg gehad met ons team en zijn tot de conclusie gekomen dat wij onze input voor dit artikel niet willen aanleveren. Te veel mensen die racisme in stand houden, krijgen in dit artikel een podium en daaraan werken wij niet mee."
