De gemeente Alkmaar is grootgrondbezitter. En over al dat grondbezit betalen de gebruikers erfpacht, 'canon'. Tenzij die erfpacht is afgekocht. Dat is het geval in Alkmaar Noord, Koedijk, Oudorp... Totdat die afkoop afloopt en huizenbezitters alsnog moeten gaan betalen. Voor een aantal van hen speelt dat al in 2027. "Ja, voor die mensen was de verrassing het grootst."
Wethouder Anjo van de Ven is inmiddels 'een halve expert' als het gaat om erfpacht, zegt ze. En misschien zelfs een hele, want in gesprek met Streekstad Centraal heeft ze bíjna geen hulplijnen nodig. "Wist je dat op transformatorhuisjes ook vaak erfpacht wordt betaald?"
Toen Alkmaar in de jaren zeventig en tachtig flink bijbouwde, eerst in Oudorp en daarna in Koedijk en andere delen van Alkmaar Noord, werd daarvoor grond aangekocht. Die grond is altijd eigendom van de gemeente gebleven. De huizen op die grond waren veelal van woningbouwcorporaties, die de erfpacht bij de gemeente afkochten. (tekst gaat door onder de foto)
Wethouder Anjo van de Ven. (foto: Streekstad Centraal)"Daar was toen een voordelige regeling voor", weet Van de Ven. "Voor vijftig jaar is de erfpacht toen afgekocht. Dat is dus wel wat in het bewustzijn weggezakt, dat begrijp ik." In een halve eeuw kan er een hoop veranderen. Die corporatiewoningen bijvoorbeeld, die zijn vaak in de tussentijd aan huurders verkocht en intussen ook weer doorverkocht.
Het gaat in Alkmaar om zo'n 6.000 objecten. Daar vallen die transformatorhuisjes dus onder, maar de meeste objecten zijn toch wel woningen. "En tussen de 2.500 à 3.000 woningen zijn nog van de corporaties, die worden verhuurd. Ik vraag het precieze getal even na." Ook die éne hulplijn blijft niet nodig: 2.600, komt via de telefoon binnen. "Nou, dat had ik dus eigenlijk wel goed", lacht de expert.
Maar die corporatiewoningen zijn dus het probleem niet. Er zijn enkele duizenden woningen particulier bezit geworden en voor de eigenaren daarvan was het bericht dat er erfpacht moest worden opgehoest toch niet zo'n prettige verrassing. (tekst gaat door onder de foto)
Voor eigenaren van een koopwoning is de 'canon' een extra kostenpost, waar veel weerstand tegen was. (foto: Streekstad Centraal)"Er zijn participatieavonden geweest en daar was toch wel veel weerstand. Daar hebben we goed naar geluisterd." Een eerste voorstel van de gemeente ging van tafel. Het bedrag dat aan erfpacht moet worden betaald, de 'canon', zal niet over de WOZ-waarde worden berekend.
"Dat ervoeren veel mensen echt als oneerlijk, hebben we gemerkt. Als je bijvoorbeeld veel aan je huis hebt verduurzaamd is de WOZ-waarde hoger, daar betaal je dan ook extra canon door", legt de wethouder uit. "We stappen daarom af van die WOZ-waarde. We komen met een grondprijs van 425,- euro per vierkante meter en daarover berekenen we de canon. Dat bedrag ligt onder de gewone marktwaarde van grond."
In de historische binnenstad, waar bewoners vaak al langer erfpacht betalen, is er een maatwerkoplossing. "Voor die mensen wordt het waarschijnlijk ook iets voordeliger. We willen dat het voor iedereen duidelijk en betaalbaar is."
De opbrengsten zijn voor Alkmaar wel noodzakelijk, de begroting moet natuurlijk wel kloppen. Toch kiest de gemeente zeker niet voor het grote geld (zie grafiek). "Ja, mensen reageerden wel met ongeloof. Ze verwachtten dit niet. Maar wij gaan echt geen mensen in de afgrond storten." (tekst gaat door onder de afbeelding)
Ongewijzigd beleid zou miljoenen méér opleveren, maar Alkmaar wil 'geen mensen in de afgrond storten'. (grafiek: gemeente Alkmaar)Van de Ven is bevlogen als het gaat om 'behoorlijk bestuur'. "Wij moeten als overheid betrouwbaar zijn, rekening houden met ieders belangen. Dat is voor dit college heel wezenlijk. Daarom hebben we zo goed geluisterd."
Typerend is dat de gemeente Alkmaar bereid is onkosten te vergoeden als het gaat om een afkoopregeling. De nieuwe regeling gaat het afkopen van erfpacht mogelijk ook goedkoper maken, maar sommige bewoners waren al bezig met een hypotheek om erfpacht af te kopen volgens de oude regeling. De gemeente schiet dan te hulp.
De huizenbezitters waar het om gaat, dan zijn ook niet bepaald villabewoners, heeft Van de Ven gemerkt. "Het zijn oude corporatiewoningen hè. Er zitten misschien wat twee-onder-éénkappers tussen, maar de meeste huizen zijn kleiner dan dat. Dit gaat óók om mensen die rondkomen van een AOW-uitkering. Voor die mensen is maatwerk mogelijk."
Bij het bepalen van een eerlijk erfpachtbeleid heeft Alkmaar ook gekeken naar andere gemeenten, zoals Groningen en Amsterdam. Maar uiteindelijk is er dus een unieke, echt Alkmaarse oplossing gevonden. Die Alkmaarse aanpak kan op zijn beurt ook weer een voorbeeld zijn voor andere gemeenten: "Dit gaat om vertrouwen."
