Het is voor menig onderzoeker een bekend fenomeen: de jaarlijkse Openbaarheidsdag. Op de eerste dinsdag van het nieuwe jaar worden duizenden archiefstukken openbaar. En ook bij Regionaal Archief Alkmaar komen tal van documenten vrij. Neem bijvoorbeeld de naoorlogse 'registers van collaborateurs'. Vanaf dinsdag is dus in te zien welke Nederlanders verdacht werden van samenwerking met de bezetter.
"Bijvoorbeeld een landbouwer uit Warmenhuizen die werd veroordeeld tot tien jaar ontzegging van stemrecht, omdat hij vrijwillig naar Rusland was gegaan als opzichter van een tabaksplantage", vertelt Lisette Blokken, coördinator Dienstverlening. In het Regionaal Archief liggen archiefstukken van negen gemeenten en talloze particulieren. Vanaf aanstaande dinsdag zijn verschillende stukken te raadplegen. Denk bijvoorbeeld aan overlijdensakten uit 1973 en dus de veroordeling van de collaborerende landbouwer. "Of een kruidenier uit Heiloo die vanwege zijn NSB-lidmaatschap een boete van vijfhonderd gulden moest betalen."
Het klinkt wellicht als 'waar rook is is vuur', maar niet iedereen die als verdachte werd aangemerkt werd ook daadwerkelijk veroordeeld. Zo zijn tal van politieagenten kort na de oorlog in de boeien geslagen, maar al snel weer vrijgelaten. "Niet iedereen die in het register staat bleek schuldig", benadrukt Blokken. "Zo werd een zaadhandelaar uit Zuid-Scharwoude verdacht van landverraad in de meidagen van 1940, maar uiteindelijk onvoorwaardelijk buiten verdenking gesteld." (Tekst gaat verder onder de foto)
Veel forten van de Stelling van Amsterdam dienden als bewaringskamp van verdachte politieagenten en politieke delinquenten. Het Fort bij Markenbinnen was wel ingedeeld als bewaringskamp, maar nooit als zodanig gebruikt (Beeld: Defense Line Amsterdam)De archiefstukken geven een beeld van de situatie toentertijd, maar bieden ook een kijkje achter de schermen. Zo komt uit de stukken naar voren dat de vooroorlogse Bergense burgemeester Henk van Reenen soms maandenlang niet kon werken. "Uit de stukken blijkt dat Van Reenen bij zijn herbenoeming in 1935 in een Duits sanatorium verbleef en dat hij zijn werk soms maandenlang niet kon uitvoeren vanwege gezondheidsklachten." In 1942 wordt Van Reenen door de bezetter ontslagen. Hij was namelijk geen lid van de NSB of het Rechtsfront.
Voor geïnteresseerden zijn vanaf dinsdag dus tal van nieuwe papieren te bekijken in het archief. Maar ook na de openbaring kunnen er nog beperkingen zijn aan de papieren. "De privacywetgeving, zoals de AVG, geldt nog wel. Wie de stukken raadpleegt en de informatie daaruit verwerkt, moet daar rekening mee houden." De openbaar geworden archiefstukken zijn vanaf dinsdag 2 januari op te vragen in de studiezaal van het Regionaal Archief aan de Bergerweg in Alkmaar.
