Voor bezoekers van de Avondkaasmarkt op dinsdag moet het een vreemd gezicht zijn geweest. Terwijl de kaasdragers heen en weer snelden met berries vol kaas stonden kaasvader Willem Borst, enkele andere kaasdragers én de verslaggever van Alkmaar Centraal minutenlang naar een stukje muur van het Waaggebouw te kijken. Want daar groeit iets. "Het is iets bijzonders, heb ik laatst van een bezoeker begrepen."

Kaasvader Willem Borst is een echte expert als het gaat om kaas en om alles wat met de Alkmaarse Kaasmarkt te maken heeft. "Maar in plantjes ben ik geen specialist", begint hij bescheiden. "Wat ik wel weet is dat het een soort varen is. Het groeit op oude muren." Dat er in de muren kalk aanwezig is zou dit rotsplantje tot het Waaggebouw hebben aangetrokken. "En hij houdt van de schaduw, denk ik", vertelt Borst. "Dit is de koele kant. 's Ochtends staat de zon dáár. En dan gaat 'ie zó..." De gebaren van Borst zijn duidelijk zat: deze plantjes vangen weinig zon.

Maar de precieze naam van de plantjes moet Borst ons schuldig blijven. Alkmaar Centraal legde de kwestie voor aan de Hortus Alkmaar, waar ze van planten zeker kaas gegeten hebben. "Dat is muurvaren", antwoordt collectiebeheerder Sipke Gonggrijp ogenblikkelijk. "Asplenium ruta-muraria in het Latijn. De plant met de bredere bladeren is tongvaren." Dat is het lichtgroene plantje: asplenium scolopendrium voor botanici. Borst zat dus goed met zijn 'varen'. (tekst gaat door onder de afbeelding)



"Zeker muurvaren is heel algemeen", vertelt Gonggrijp. "Dat is het plantje dat het eerst arriveert als een muur een beetje gaat verweren. Muurvaren stelt de minste eisen." En als muurvaren zich eenmaal thuis voelt op een oude muur, kan er ook andere natuur gedijen. Zoals tongvaren. "Tongvaren zag je vroeger niet veel", weet Gonggrijp. Tot 2017 was die plant zelfs beschermd, maar die bescherming is niet meer nodig en de overheid vond dat volgens Gonggrijp ook maar lastig, zo'n beschermd plantje op kademuren en dergelijke.

"Tongvaren groeide vooral in Zuid-Limburg", vertelt hij verder. "Hier was het te koud, maar de milde winters hebben ervoor gezorgd dat tongvaren nu toch redelijk algemeen is. Maar als we een strenge winter krijgen zal tongvaren daar wel het meest onder lijden op deze plek." Luwte is voor deze plant juist gunstig, dus de tongvaren op het Waaggebouw heeft een prima plekje uitgezocht.



Muurvaren is juist níét kieskeurig, legt Gonggrijp uit. "Dat kan op alle zijden wel groeien. Maar op de zonkant is er misschien net te veel verdamping." De zonkant van de Waag is bovendien een pronkgevel met veel natuursteen. "Als de specie niet genoeg kalk bevat komt er ook geen muurvaren", zegt Gonggrijp. Maar verder is het dus een echte oerplant die weinig verdere eisen stelt.

Beide varens zijn onschuldig. "Voor het gebouw maakt het verder helemaal niet uit, deze plantjes beschadigen de stenen niet. Dat wordt wel eens gezegd maar dat is niet waar", benadrukt de collectiebeheerder van de Hortus. (tekst gaat door onder de foto)



Varens als tongvaren en muurvaren horen bij een oude stad als Alkmaar, vinden zowel Gonggrijp als Borst. "Weet je, dat gebouw is 600 jaar oud", zegt Borst, wijzend op het Waaggebouw. "Dat plantje kan ook best heel oud zijn." En dus hoort het er gewoon bij. "Een aantal jaar geleden hebben ze die muur onder handen genomen, toen was het even weg. Maar het is nu dus weer terug en dat is mooi", besluit Borst.

En dat laatste beaamt Gonggrijp van harte: "Ik ben er altijd verbaasd over dat we dit soort muren in Nederland zo schoon willen houden. Terwijl we het tegelijk zo mooi vinden als we in Zuid-Europa zijn. Het is toch een soort romantisch beeld. En het plantje kan echt helemaal geen kwaad." De oude Alkmaarse Waag kan dus prima óók een natuurlijk monument zijn - en dat midden in de stad.