Een sociaal bommetje is deze week ontploft onder Alkmaarders. De nieuwe (anonieme) Instagram-pagina Juice Channel Alkmaar verspreidt roddels over stadsgenoten die vreemdgaan of dickpics sturen. Experts vinden het fenomeen middeleeuws, pervers en schadelijk voor Alkmaarders.
Eerst even uitleggen: roddelen is natuurlijk van alle tijden. En dat er over (semi) bekende Nederlanders in het publieke domein - in tijdschriften en op televisie - geroddeld wordt is ook niet nieuw. Juice-kanalen (juice is afgeleid van juicy, sappig) op Instagram bestaan iets korter. Hier kunnen mensen tips of geruchten insturen over bijvoorbeeld een vreemdgaande zanger of coke-snuivende actrice. Dit wordt dan (soms zonder bewijs) gepubliceerd door het juice-kanaal. En er lijkt nu een nieuwe variant te zijn: publiekelijk juicen over mensen uit jouw éígen stad.
'Welk meisje zag het vreemdgaan van haar vriend door de vingers voor een reis naar Aruba? Vanavond reveal'. Het is één van de smeuïge posts van Juice Channel Alkmaar, dat een paar dagen geleden ineens werd opgericht en nu meer dan driehonderd volgers heeft. Mediapartner NH Nieuws heeft meteen navraag gedaan wie achter deze pagina zit: "Ik vertel het misschien in ruil voor juice. Maar voorlopig blijf ik nog even anoniem", is de reactie.
Publicist Hans Schnitzler, die recent een boek uitbracht over de dominantie van technologie in de maatschappij en de schadelijkheid daarvan voor ons leven, noemt Juice Channel Alkmaar 'pervers'. "Het doet me denken aan ketelmuziek in de middeleeuwen. Dan ging het hele dorp met pannen lawaai maken bij het huis van iemand die iets had gedaan wat volgens de publieke opinie een schande was." Ook social media-specialist Sonja Loth spreekt klare taal. "Dit is Gossip Girl in real life. Publiekelijk slachten. Het rioolputje van social." Ze kende een juice-kanaal nog niet in deze stadse vorm, maar het doet haar wel denken aan de Whatsapp-groepen op scholen en Telegram-groepen. "Daar wordt ook geroddeld en geshamed. Alleen dit is wel nog extremer, anoniem en wat mij betreft zou het ook niet moeten mogen."
Maar waarom is iemand exposen of outen (een onthulling doen) op Instagram zo slecht? Allereerst: wat op internet staat, gaat nooit meer weg, aldus Loth: "Mensen denken onterecht dat wat er in een DM wordt gestuurd of op een privé-account wordt gepost daadwerkelijk privé is. Dat is niet zo, dat is schijnveiligheid. Deze roddels gaan voor eeuwig rond." Daarnaast heeft Instagram een algoritme van 'hoe extremer, hoe interessanter'. "Dus als account ben je er ook bij gebaat om roddels op de meest heftige manier te brengen. Dan komt het ook bij mensen die er niet eens naar zoeken en daarmee krijg je meer lezers en meer likes."
En daardoor verdienen techbedrijven geld, volgens Schnitzler. "De aandachtsindustrie: hoe meer we swipen en liken, hoe meer data we genereren. En die bedrijven willen onze data te pakken krijgen, daar maken ze profielen van en die kunnen ze doorverkopen voor reclamedoeleinden. Wat haat en hetze zaait, zoals roddel en achterklap, gaat enorm rondzingen." Daarnaast kan je je volgens Schnitzler afvragen of goed en fout voor iedereen hetzelfde is (de juice 'zij zoent met twee mannen op één avond' suggereert dat dit kwaad is). "Je weet helemaal niet wat er in zo'n relatie gaande is." Bovendien is het volgens Schnitzler ook een kwestie van hear say en is er helemaal geen gedegen onderzoek gedaan, geen wederhoor."
Toch past dit geroddel - en dan met name de mensen die dit account volgen - in 2022. Het is een tijd van democratisering, we willen zelf wat te zeggen hebben, aldus Schnitzler. "De roddeljournalistiek privatiseert. We schakelen de experts en intermediairs uit en worden er zelf een." Jezelf verkneukelen aan anderen is volgens Schnitzler eigenlijk een afleidingsmanoeuvre om vooral niet over je eigen leven na te denken. "Mensen hebben de behoefte om ergens bij te horen. Ergens waar gemeenschappelijke waarden worden gedeeld en waar ze dus ook samen moreel verontwaardigd zijn."
Loth vult aan: "En dan als groep diegene afkeuren. Die ander is fout, wij weten het beter. Je ziet dat ook bij reality-programma's: waar mensen slecht gaan, gaan andere mensen lekker op. Leedvermaak." Dat er nu een lokaal juice-kanaal is gestart en groeit in populariteit zou volgens Schnitzler deels kunnen voortkomen uit de behoefte van mensen om in deze 'grote boze wereld' terug te vallen op iets wat ze kennen. Maar: we maken daarmee wel mensen die er helemaal niet om hebben gevraagd tot entertainment, aldus Loth. En daarin schuilen gevaren, allereerst voor de 'slachtoffers' waarover wordt geroddeld.
Loth: "Dit is als pesten. Sommige mensen zullen er niet zoveel om geven, maar anderen wel." Juist het feit dat het gaat over mensen die dichtbij zijn, brengt risico's met zich mee. "Diegene woont in potentie om de hoek en je hebt echt mensen die daar actie op ondernemen. Die op bezoek gaan", zegt Schnitzler. Daarnaast ziet hij gevaren voor de privacy van Alkmaarders. "Je mag als persoon meerdere identiteiten hebben. En dat je soms een - volgens anderen dan - pervers masker op hebt, zegt niets over jou als héél persoon. Maar die context en nuance ontbreekt helemaal op internet."
En zo kan de spontaniteit uit het sociale leven verdwijnen. "Mensen worden steeds terughoudender met wat ze doen, passen op hun tellen. We veranderen ons gedrag, beïnvloed door de technologie. Zo kijk je nu al of je niet gefilmd wordt als je iets doet. Het is zelfcensuur op microniveau." Wat moet er gebeuren? Loth: "Instagram heeft niet voldoende capaciteit om alle meldingen over fake news of online pesten te onderzoeken en daar iets mee te doen. Ik zou daarom willen dat je als je juice bent je daar ook een label voor krijgt. Een soort waarschuwing. Want ik vrees dat dit nog veel groter gaat worden."
Terug naar de post op Juice Channel Alkmaar: 'Welk meisje zag het vreemdgaan van haar vriend door de vingers voor een reis naar Aruba? Vanavond reveal.' Die avond verschijnt er inderdaad een post met daarin de naam van het bedrijf van de zogenaamde 'vreemdganger' en zijn er weer 100 volgers bij. Waarom is dit kanaal eigenlijk opgericht? "Wij horen zoveel roddels en er is blijkbaar genoeg animo voor. En van alles wat we plaatsen, weten we zeker dat het waar is." De gedupeerden van de roddels is om een reactie gevraagd. Die zijn erg aangedaan, maar gaan niet in op vragen van NH Nieuws. Ze willen het 'niet groter maken dan het is'.
