Vrijdagavond is in Egmond stilgestaan bij het honderdjarig bestaan van het Vissersmonument en de ten minste 119 Egmondse mannen en jongens die tussen 1914 en 1920 op zee omkwamen tijdens hun werk als visser. De overgrootvader van Andrea Rijtema was één van hen. Afgelopen jaar verzamelde de fotografe portretten en verhalen achter dertig van de namen: "Soms nam ik echt bewust een vrije dag, zodat het niet te zwaar werd."
In totaal kwamen tussen 1914 en 1920 ongeveer negenhonderd Nederlandse vissers om op zee. Op zijn minst 119 daarvan kwamen uit Egmond. "Het heeft onze gemeenschap behoorlijk geraakt", zegt Andrea, die de portretten en verhalen ook optekende in het boek '30 portretten', van de Vereniging dorpsbelangen Egmond 'Parel' aan Zee.
Andrea's overgrootvader, Andries Krab, was zelf helemaal geen visser. Zijn broer wel en toen hij een reisje niet mee kon, ging Andries in zijn plaats. "Hij was ook niet verzekerd. Ging één tripje mee en dacht dat het wel goed zou komen", vertelt Andrea aan mediapartner NH Nieuws. Maar de boot, Oceaan IV genaamd, voer op een zeemijn uit de Eerste Wereldoorlog en de twaalfkoppige bemanning kwam om het leven.
"Dat was ontzettend tragisch", aldus Andrea. "Mijn overgrootmoeder stond er alleen voor en dat nieuws kreeg ze te horen terwijl ze zwanger was. Ze had een groot gezin met vijf kinderen en heeft altijd keihard moeten werken. Mijn tante vertelde mij dat het eigenlijk helemaal geen leuke oma was, omdat ze altijd zorgen heeft gekend."
Op de boot van Andrea's overgrootvader werkte ook Klaas Wijker. "Zijn vrouw Dirkje ontving nog een brief nadat de boot was vergaan. Hierin schreef hij: 'Zeer geliefde vrouw en kinderen, je moet rekenen op een dag of twaalf. Eerder niet, dat is een mij valler.' Met de boodschap dat zijn vrouw zijn kinderen Neel en Arie, een lekkere zoen moest geven."
Dat is heftig om te lezen, vertelt Andrea. "Soms nam ik echt bewust een vrije dag, zodat het niet te zwaar was. En ook om ervoor te zorgen dat er geen fouten in mijn werk slopen. Ik wilde het natuurlijk zo goed mogelijk doen."
De verhalen en foto's van de dertig mannen verkreeg de fotograaf onder meer via oproepjes in huis-aan-huis-bladen en via via. "Dan ging ik eerst bij de mensen langs, luisterde ik naar hun verhaal en bekeek ik de foto's. Daarna ging ik in archieven checken of alles klopte, de data bijvoorbeeld." De foto's moesten meermaals bewerkt worden, omdat ze 'in vele tinten sepia' werden aangeleverd. "Ik wilde het graag allemaal in dezelfde stijl hebben."
Andrea hoopt een vervolg te geven aan het boekje. "Er zijn nog een aantal portretten binnengekomen na de deadline van dit boekje en het lijkt mij mooi om ook de verhalen van de weduwen te vertellen. Hele gezinnen kwamen om en de vrouwen bleven achter", vertelt ze.
Een voorbeeld daarvan is het gezin Smit. Gerrit Smit en zijn twee zoons van 13 en 15 jaar stapten tijdens hun werk op een sloep omdat ze dreigden vast te lopen op een zandbank voor Vlieland. "Maar de sloep sloeg om. Het was in het najaar, dus te koud om te zwemmen. Allemaal zijn ze verdronken. Dat is uitermate tragisch natuurlijk."
Vrijdagavond om 19.00 uur begon de herdenking bij het Vissersmonument in Egmond aan Zee. Leerlingen van basisscholen de Driemaster en De Branding hielden hier de vergrote portretten vast. "Zes van hen zijn zelf familie van de omgekomen mannen", vertelt Andrea. "Een jongen vertelde mij dat hij het heel bijzonder vindt dat de naam van de opa van zijn opa op het monument staat."
Burgemeester Lars Voskuil hield er een herdenkingsrede. Aansluitend liepen de aanwezigen in een stille tocht naar de Oudkatholieke kerk, waar een herdenkingsdienst werd gehouden. Drie koren zongen liederen, er werden voordrachten gehouden en ook het Egmondse duo Aagie & Gré was van de partij. De expositie met de dertig portretten is tot en met 18 september te zien in de ramen van het boothuis van de Egmonder Pinck, in het Maritiem Centrum van Egmond aan Zee.
