In het voorjaar van 2022 moet het op het plein voor NS-station Alkmaar worden onthuld: het Joodse namenmonument. Het ontwerp - een massief werk van 180 zwarte zuilen van graniet met daaromheen een bronzen band met de namen van de slachtoffers - is unaniem goedgekeurd door de klankbordgroep en het maakproces kan beginnen.
De 180 granieten zuilen staan voor de 180 Alkmaarse Joden die op 5 maart 1942 naar het getto in Amsterdam werden gedeporteerd en uiteindelijk veelal in vernietigingskampen de dood vonden. Dat het monument op het plein voor het Alkmaarse station komt te staan, is dan ook van belangrijke historische betekenis. Iedere zuil heeft een andere hoogte, wat de verschillende leeftijden symboliseert waarop de Alkmaarse Joden om het leven kwamen. Het zwarte graniet verbindt het monument met de granieten herdenkingsstenen die voor de huizen te vinden zijn waar Joodse slachtoffers woonden.
Op de bronzen 'band' om de zuilen heen komen de namen en leeftijden te staan van de Joodse slachtoffers. En dat is belangrijk, vertelt burgemeester Anja Schouten. "Zoals een oud Joods gezegde luidt: je bent pas dood als je naam niet meer genoemd wordt." Ook komt de tekst 'mogen hun zielen opgeborgen zijn in de bundel van het eeuwige leven' op het monument te staan. Het is in de joodse traditie gebruikelijk deze tekst op een graf te plaatsen.
In het ontwerp van het monument is rekening gehouden met het feit dat er in de toekomst nog aanvullingen gedaan kunnen worden. Er is 'zeer zorgvuldig' onderzoek gedaan om de namen van alle slachtoffers vast te stellen, maar het is mogelijk dat er later uit historisch onderzoek blijkt dat iemand ‘ten onrechte' op het monument staat, of dat er een naam ontbreekt, vertelt ontwerper Niko Hoebe. "Daarmee heb ik in mijn ontwerp rekening gehouden."
Het streven is om het namenmonument op 5 maart te onthullen. Het is dan precies tachtig jaar geleden dat de slachtoffers werden gedeporteerd, nadat ze in veel gevallen waren gedwongen om het treinkaartje uit eigen zak te betalen. "Maar dat hangt van veel factoren af", vertelt Hoebe. "Bijvoorbeeld hoe snel het graniet, dat uit India komt, hiernaartoe kan worden geëxporteerd."
Gemeente Alkmaar gaf opdracht voor het maken van een namenmonument nadat de gemeenteraad op 4 november 2019 unaniem had ingestemd met de motie van VVD-fractievoorzitter John van der Rhee. Van der Rhee vertelt aan mediapartner NH Nieuws: "Het is heel vreemd dat in Alkmaar nooit op deze manier een namenmonument is geweest. Ik ben dankbaar dat deze er nu alsnog komt." Van der Rhee is - 'voor wat mijn mening waard is' - erg te spreken over het ontwerp. "Het is onthutsend emotioneel en bijzonder indrukwekkend. Het is heel robuust en door de individuele pilaren van verschillende hoogtes - wat het symboliseert - ik krijg er kippenvel van."
Aanvankelijk werd beeldend kunstenaar Ruud-Jan Kokke uitgekozen om het monument te ontwerpen en was het de bedoeling dat het namenmonument in 2020 al klaar zou zijn. Dan kon het worden onthuld in het jaar waarin 75 jaar vrijheid werd gevierd. Maar dat ging niet door. Het ontwerp kreeg kritiek: tegenstanders vonden het lijken op een 'skelterbaan' en er zou te veel groen voor moeten worden opgeofferd. Bovendien sloot het niet aan bij de wensen van de klankbordgroep, bestaande uit Joodse organisaties in Alkmaar. Vervolgens werd besloten het proces opnieuw te starten.
