De vijf jaar durende bezetting van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog liet in iedere stad en dorp haar sporen en littekens, verhalen en herinneringen na. Zo ook in Bergen. Deze zomer staat historisch museum Het Sterkenhuis in Bergen met de tentoonstelling ‘Bergen Bezet en Bevrijd’ stil bij Bergens bewogen geschiedenis vanaf de mobilisatie in 1939 tot en met de bevrijding van het dorp in 1945. Het Sterkenhuis doet dit aan de hand van foto’s, historische krantartikelen, affiches en spullen die de bezetter achterliet, maar ook met gedichten en feestrokken waarmee de bevrijding gevierd is. 76 Jaar na dato vertellen de historische foto’s, knipsels en objecten in de tentoonstelling een verhaal over angst, honger, collaboratie en verzet in Bergen, maar ook over hoop en uitzinnige feestvreugde na de bevrijding.
‘Bergen Bezet en Bevrijd’ is tot en met 31 oktober 2021 te zien in Het Sterkenhuis aan de Oude Prinsweg 21. Online te reserveren via museumhetsterkenhuis.nl.
Op 28 augustus 1939 worden de Nederlandse strijdkrachten gemobiliseerd en ondergebracht op verschillende plaatsen: in barakkenkampen, hotels, pensions en scholen, ook in Bergen. Na aanvang van de Duitse invasie op 10 mei 1940 heersen angst en verwarring. Vliegveld Bergen wordt gebombardeerd en krijgt een belangrijke rol in de Duitse bewaking van de vliegroute langs de kust. Bergen ontvangt 4.500 evacuees uit Amersfoort, die worden ondergebracht bij particulieren en pensions.
De Nationaal Socialistische Beweging (NSB) die solidair is met Hitlers Duitsland, is populair in Bergen. Ze telt hier een groot aantal leden en levert maar liefst drie burgemeesters. Al in september 1940 wordt de Joodse Jaap Hemelrijk, gemeentesecretaris en rector van het Murmellius Gymnasium in Alkmaar, uit zijn functies ontslagen. De Joodse huisarts dokter Van Gelder mag zijn praktijk niet langer uitoefenen. In november 1942 worden alle Joden verwijderd uit het bevolkingsregister van Bergen. Achttien van hen komen om in de vernietigingskampen. Het verzet tegen de bezettingsmacht groeit gaandeweg, óók in Bergen. Er vormen zich plaatselijke verzetsgroepen met taken als informatie kustdefensie, hulp aan onderduikers, gewapend verzet voor aanslagen en de uitgave van illegale kranten, zoals De Duinstreek.
Bergen en Bergen aan Zee lagen liggen in een strategisch belangrijk deel van de Atlantikwall, namelijk binnen de zogenaamde ‘Stutzpunktgruppe’ Schoorl, een cluster van verdedigingswerken. Dit betekent dat een groot deel van de bevolking - in totaal zo’n 5.600 inwoners - moet worden geëvacueerd. Huizen staan leeg, worden gesloopt of ten dele vernield. Tijdens de hongerwinter 1944-1945 komt er hulp uit het buitenland, onder meer uit Zweden. Levensmiddelenzaak De Wijs en Broers in de Kerkstraat verkoopt het Zweedse wittebrood. Van 2 mei tot 8 mei droppen bommenwerpers 143 ton voedsel op het vliegveld van Bergen.
Na de capitulatie van de Duitsers op 4 mei 1945 heerst grote feestvreugde, die nog eens wordt versterkt door de komst van Canadese troepen op 8 mei. Bergen viert zijn Bevrijdingsfeest dat jaar uitbundig gedurende drie dagen in augustus.
