Begin oktober presenteerde de regiegroep ‘Bestuurlijke Toekomst Langedijk’ het document ‘Perspectief op bestuurlijke toekomst Langedijk, 2016’. De regiegroep was opgericht in november 2015 en had de opdracht om de gemeenteraad te voorzien van alle benodigde feitelijke informatie over de effecten op lange termijn van zelfstandig blijven, ambtelijk fuseren en bestuurlijk fuseren. Maar wat is er nu eigenlijk allemaal gedaan om dat uit te zoeken? En zijn de inwoners erover geraadpleegd? In dit artikel wordt nog eens op een rijtje gezet wat de bevindingen van de regiegroep waren, hoe ze tot die bevindingen zijn gekomen, en wat de gemeente ermee gaat doen.
Langedijk is al flink wat jaren bezig zich te oriënteren op de bestuurlijke toekomst. Dat er iets moet gebeuren staat vast, want onder andere de financiën van Langedijk staan er niet zo best voor. Op 17 november 2015 is daarom de regiegroep Bestuurlijke Toekomst Langedijk ingesteld, die de opdracht kreeg om een onderzoek uit te voeren “dat is gericht op het verzamelen van de informatie die [minimaal nodig is] om een vervolgstap te nemen over de bestuurlijke toekomst van de gemeente.” Bij die vervolgstap zouden het college en de gemeenteraad zich onder regie van de regiegroep gaan oriënteren op geschikte partners die bereid zijn om de gekozen samenwerkingsvorm verder te onderzoeken.
De regiegroep, bestaande uit Madelon Swager van Dorpsbelang Langedijk, Klaas Zwart van GroenLinks, Jan Hofman van de VVD en wethouder Bert Fintelman als vertegenwoordiger van het college, presenteerde eind oktober 2016 haar bevindingen in het document ‘Perspectief op bestuurlijke toekomst Langedijk, 2016’. In dit document beschrijft de regiegroep hoe ze te werk zijn gegaan om uiteindelijk een voorstel over de bestuurlijke toekomst van Langedijk te kunnen doen.
Regiegroep-voorzitter Jan Hofman benadrukt desgevraagd dat de regiegroep inhoudelijk niet aan dit proces heeft bijgedragen: “De regiegroep heeft het proces alleen begeleid, en de brede werkgroep heeft echt dingen gedaan. De regiegroep was dan ook geen politiek: pas zodra je iets gaat besluiten wordt het politiek.”
Om te beginnen heeft de brede werkgroep onder leiding van de regiegroep een visie op de toekomst van Langedijk vastgesteld. De deelnemers bleken grote waarde te hechten aan enkele kenmerken van Langedijk en vinden het van belang dat die blijven bestaan. Voorbeelden zijn het dorpse karakter, de sociale cohesie en de woonomgeving waar de rust en ruimte van het platteland heerst. Wel vond men dat er voor Langedijk meer te halen zou kunnen zijn op het gebied van toerisme en recreatie; als die aspecten meer zouden worden ontwikkeld kan de economie kan Langedijk een flinke impuls krijgen. Er bleken ook zorgen te zijn over de vergrijzing die plaatsvindt doordat veel jongeren Langedijk verlaten; wat de brede werkgroep betrof moeten daarom zowel het woningaanbod voor jongere mensen als de voorzieningen voor ouderen beter. Bovendien vond men dat Langedijk niet alleen op zichzelf gericht moet zijn, maar oog moet hebben voor de regio. Als laatste kon de opmerking dat de financiële situatie van Langedijk moet verbeteren niet uitblijven.
Bij het opstellen van die visie op de toekomst van Langedijk is ook een groep Langedijkers geraadpleegd. Zij vertegenwoordigen diverse doelgroepen, zoals ondernemers, ouderen, inwoners met kinderen, enzovoorts. De meeste van de bevindingen door de brede werkgroep kwamen redelijk overeen met die van de geraadpleegde Langedijkers; daarvan vond een deel ook dat er meer moet worden ingespeeld op de vergrijzing. Een groot deel van de ondervraagde groepen zou willen dat Langedijk zelfstandig blijft, maar de gemeente moet dan wel de eigen dienstverlening verbeteren. Over de toekomst zeiden de geraadpleegde Langedijkers dat als er wordt gekozen voor een fusie, men ervoor moet zorgen dat de karakteristieke eigenschappen van Langedijk, zoals het dorpse karakter, behouden blijven. Ook moeten de inwoners worden betrokken bij de besluitvorming en moet er voldoende draagvlak zijn.
Hofman zegt blij te zijn dat de opvattingen van de inwoners overeen bleken te komen met die van de raadsleden: “Gelukkig waren de resultaten van die volksraadpleging in september toch aardig in de buurt van wat de raadsleden belangrijk vonden, dus dat was wel een soort van geruststelling dat de gevoelens die in Langedijk leven ook bij ons leven. Dat dorpse karakter bijvoorbeeld, dat vonden wij als raadsleden wel belangrijk, maar vinden de inwoners dat ook belangrijk?”
Naast de raadpleging van diverse doelgroepen in Langedijk heeft de brede werkgroep tijdens een workshop van de regiegroep een SWOT-analyse uitgevoerd. SWOT staat voor Strengths (sterkten), Weaknesses (zwakten), Opportunities (kansen) en Threats (bedreigingen). De regiegroep trekt uit de SWOT-analyse de conclusie dat de gemeente het niet lang meer op eigen kracht redt omdat de financiën onder druk staan en de huidige financiële positie geen tegenslagen kan opvangen. Samenwerking met externe partners in de regio is volgens de werkgroep dus noodzakelijk.
Op basis van de eerder geformuleerde visie en de SWOT-analyse zet de regiegroep vervolgens uiteen welke scenario’s voor samenwerking er zijn om uiteindelijk dat scenario te kiezen dat volgens hen het beste is voor Langedijk. De onderzochte scenario’s zijn: zelfstandig blijven met meerdere samenwerkingspartners en -vormen, de ambtelijke organisatie transformeren tot een regiegemeente, gedeeltelijk ambtelijk fuseren, volledig ambtelijk fuseren en bestuurlijk fuseren.
Zelfstandig blijven, oftewel de situatie laten zoals die is, kan volgens de regiegroep geen optie zijn. Een transformatie van de ambtelijke organisatie tot regiegemeente helpt evenmin. Een gedeeltelijke ambtelijke fusie of een volledige ambtelijke fusie kunnen wel een deel van de problemen oplossen die uit de SWOT-analyse naar voren zijn gekomen, maar niet allemaal: de strategische positie van Langedijk, ontwikkelmogelijkheden op het gebied van economie en werkgelegenheid, en de positie en invloed in de regio zullen bij een ambtelijke fusie namelijk niet verbeteren. Alleen een bestuurlijke fusie kan de meeste problemen van Langedijk oplossen, zo concludeert de regiegroep. Een bestuurlijke fusie zal niet direct kostenbesparend zijn, maar de financiële positie van de gemeente wordt wel verbeterd. Een belangrijk nadeel van een bestuurlijke fusie is dat het veel weerstand bij de bevolking kan oproepen.
Het was aanvankelijk de bedoeling dat het college in december een voorstel zou voorleggen voor de meest geschikte fusiepartner om een gezamenlijk onderzoek naar een bestuurlijke fusie mee te starten. Bij een raadsvergadering van eind oktober, waarin het document ‘Perspectief op de bestuurlijke toekomst’ werd besproken, schaarde de gemeenteraad van Langedijk zich echter met ruime meerderheid achter een amendement waarin werd gevraagd om nog een extra onderzoek naar de voor- en nadelen van fuseren en zelfstandig blijven. De gemeenteraad vond het document namelijk nog niet concreet genoeg en wilde eerst nog wat cijfers zien, bijvoorbeeld over de financiële implicaties van de mogelijke opties. Hierover zegt Hofman: “Ik ben niet teleurgesteld, want het is een heel moeilijk besluit en men vond de informatie niet concreet genoeg. Wat ik wel jammer vind, is dat we een deel van de informatie die de gemeenteraad nog miste misschien al wel eerder hadden kunnen onderzoeken. Eigenlijk hadden wij als regiegroep bedacht dat we met deze informatie alle kanten op konden, maar een deel van de raad gaf aan met deze informatie het besluit nog niet te willen nemen.” Over de vraag wat er nu gaat gebeuren zegt Hofman: “Ik hoop dat we dit jaar concreet kunnen worden. We zullen wellicht niet kunnen zeggen ‘we willen nu gaan fuseren’ of iets dergelijks, maar ik hoop toch wel dat we duidelijkheid kunnen geven over de richting die we opgaan.”
Begin november werd de druk om toch zo snel mogelijk een keuze te maken nog wat opgevoerd: toen maakte burgemeester Han ter Heegde namelijk bekend dat hij is voorgedragen als burgemeester van Gooise Meren en in januari opstapt als burgemeester van Heerhugowaard. Burgemeester Hans Cornelisse maakte eind juni al bekend dat hij zich niet beschikbaar stelt voor een volgende termijn. Binnenkort zitten dus zowel Langedijk als Heerhugowaard, de gemeente die tot dusver het meest open leek te staan voor een fusie met Langedijk, zonder burgemeester. Hofman wil in elk geval geen uitspraken doen over hoe hij denkt dat dit gaat lopen; het enige dat hij kwijt wil is dat er bij een bestuurlijke fusie al gauw drie jaar overheen gaat voordat de fusie rond is, en dat drie jaar wel erg lang is om een interim-burgemeester aan te stellen. (foto: Bing Maps)
