Lucebert's spreuk 'Van teveel spektakel wankel je allicht' op het Alkmaarse Stadskantoor gaat daar verdwijnen. En zal vervolgens ergens anders in het centrum weer opduiken. Alkmaar zat met het kunstwerk in de maag toen bleek dat dichter Lucebert 'fout' was in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog.
Ruim zeven jaar geleden kwamen oude brieven van Lucebert, schrijver en schilder Lubertus Swaanswijk (1924, Bergen - 1994, Alkmaar), boven water waaruit bleek dat hij nazi-sympathieën had. Daar lijkt hij nooit afstand van te hebben genomen.
Gemeente Alkmaar besloot daarop de inmiddels kapotte verlichting van de spreuk niet te repareren, met experts te overleggen en dieper onderzoek te doen, inclusief een enquête en gesprekken met experts, vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap en nazaten van de dichter. (tekst gaat verder onder de foto)
De in 1994 overleden Lucebert kwam in opspraak toen brieven bovenwater kwamen waaruit blijkt dat hij sympathiseerde met nazi's. (foto: Nationaal Archief / Rob Bogaerts / Anefo)Het onderzoek duurde 2,5 jaar. Volgens cultuurwethouder Anjo van de Ven leverde de enquête met 900 respondenten verrassend veel positieve reacties op. Daarbij kan wel de kanttekening gemaakt worden dat het in verband met de privacy niet duidelijk is waar de reacties vandaan komen.
"Niemand wil het eigenlijk weg hebben en voor heel veel Alkmaarders heeft de spreuk een positieve en ook opgewekte betekenis. Ik zeg altijd, het is een soort poëtische vertaling van 'doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg'. Dat maakt dat het heel belangrijk is dat de spreuk voor Alkmaar behouden blijft."
De spreuk wordt dus verplaatst naar het centrum en er zal een bordje met context bij geplaatst worden. In overleg met de nazaten van Lucebert zal een passende plek worden gekozen."Ik ga een keer door Alkmaar lopen om plekken te bekijken.", laat Luceberts dochter Henny Swaanswijk weten. Ze wist nog niets van een bordje met context. "Dat moeten we binnen de familie bespreken." (tekst gaat verder onder de foto)
Cultuurwethouder Anjo van de Ven (links) tijdens een avond over de Cultuurkoers 2040 voor gemeente Alkmaar. (foto: Keith Montgomery)Ze is verder tevreden met de uitkomst, al begrijpt ze het naar eigen zeggen heel goed als mensen er niet blij mee zijn. De controversiële brieven waren ook pijnlijke verrassingen voor familie, vertelt ze aan NH Nieuws, mediapartner van Streekstad Centraal. "Wij hebben hem nooit dat soort dingen horen zeggen." Swaanswijk wil dan ook geen conclusies trekken zonder het hele plaatje. "We waren er niet bij en we kunnen het hem ook niet vragen."
Zeker níet blij is John van der Rhee. Hij moet het nieuws zelfs even verwerken als hij het hoort via Streekstad Centraal. De VVD-fractievoorzitter is nauw betrokken bij de Joodse gemeenschap en maakte zich hard voor verwijdering van de spreuk. "Dan hoop ik dat ie uit het zicht komt. Maar eigenlijk moet dat ding echt weg". Volgens hem wil de Joodse gemeenschap dat ook. "In ieder geval de vertegenwoordigers die ik spreek."
"De politiek gaat niet over kunst, kunst moet kunnen bestaan", nuanceert Van der Rhee meteen. "Maar dit is iets dat wij als gemeente zelf gekocht hebben, het is van ons." En dan mag het er mee doen wat het wil, zegt hij, en zijn wil af van de uiting van een 'stiekeme fascist'. "Ik ben er diep ongelukkig mee." (tekst gaat verder onder de foto)
John van der Rhee was uitgesproken tegen behoud van het Lucebert-kunstwerk op het Stadskantoor van Alkmaar. (foto: aangeleverd)De VVD-fractievoorzitter weet nog niet of hij de politieke discussie weer zal aanzwengelen. Als hij hoort dat er een bordje met context bij komt te hangen reageert hij cynisch: "Een bordje met: 'Dit is van een fascist, en we hangen het toch op'." Op de vraag of de Joodse gemeenschap Streekstad Centraal te woord zou willen staan, zegt hij dat ze de publiciteit mijden bij gevoelige onderwerpen. "Als ze dan naar buiten treden, krijgen ze vreselijke reacties."
Bob Polak van het Joods Overleg Bergen-Alkmaar reageert wél duidelijk en krachtig op het besluit: "Wij blijven bezwaar maken tegen het plaatsen van een kunstwerk in de openbare ruimte van Alkmaar van een kunstenaar die zich op antisemitische en nazistische wijze heeft uitgelaten. Het staat particulieren en particuliere instellingen vanzelfsprekend vrij om het werk van Lucebert te verspreiden, maar de overheid dient zich hiervan verre te houden. Wij voelen ons door dit besluit in de steek gelaten ˗˗ zoals de overheid de Joodse Nederlanders tijdens de Shoah in de steek heeft gelaten."
