“Alkmaarse wethouder Financiën over mogelijk zwaar weer: “De kaasschaaf gaan we niet gebruiken”

Hij heeft goed geslapen, antwoordt Christian Schouten. De Alkmaarse wethouder voor Financiën heeft op een vroege decemberochtend afgesproken in stadscafé Laurens met Streekstad Centraal. Op de agenda: een toelichting op het veelbesproken 'ravijnjaar'. Een serieuze bedreiging voor gemeenten, maar hij ligt er niet wakker van. "Als je ergens van wakker ligt, is dat een teken dat je het niet onder controle hebt."

En in Alkmaar heeft het college alles onder controle; die rust wil hij graag uitstralen. Toch moeten er vijf koffies worden afgerekend, want de wakkere wethouder heeft twee ambtenaren meegenomen voor ondersteuning. En de fotograaf van Streekstad Centraal zegt ook al geen nee tegen een cappuccino.

Het figuurlijke ravijn slaat op het onheil waar Nederlandse gemeenten volgens  sommigen op af stevenen. Het Rijk wil vanaf 2026 jaarlijks miljarden euro's korten op de algemene middelen van gemeenten. De gevolgen voor Alkmaar zijn nog niet duidelijk, maar voorlopig gaat het college ervan uit dat het rekening moet houden met minimaal 14 miljoen euro per jaar minder uit Den Haag. En waarschijnlijk nog wel meer, want centrumgemeenten zoals Alkmaar worden volgens de wethouder harder getroffen dan kleinere gemeenten. (tekst gaat verder onder de foto)



Die gemeenten zetten zich momenteel volop in om de korting van tafel te krijgen. "Dat is Plan A, waar we als college ons steentje aan bijdragen. We gaan ervan uit dat we het Rijk uiteindelijk weten te overtuigen dat deze korting heel onverstandig is. Maar voor de zekerheid werken we ook alvast aan een Plan B. En dat is voorsorteren op bezuinigingen."

De gemeenteraad bepaalt uiteindelijk alles over de inkomsten en uitgaven van Alkmaar. De wethouder kan daarom nog niet vertellen waarop bezuinigd kan worden. "We schakelen een extern bureau in, dat ons gaat helpen bij dialoogsessies met de gemeenteraad. We raden wel aan om de bezuinigingen te zoeken in de taken die we samen met het Rijk uitvoeren, zoals de Vereniging van Nederlandse Gemeenten adviseert aan alle gemeenten. Dat moet druk opleveren in Den Haag om de korting van tafel te krijgen."

Hij sluit uit dat er een paar procent bezuinigd gaat worden op alle budgetten. Zo'n kaasschaafmethode zou een korting over de hele begroting betekenen van minimaal 3%. "De kaasschaaf wil ik niet gebruiken. Ik zou het beter vinden om bewust te kijken waar we misschien genoegen kunnen nemen met minder kwaliteit of overhead. Als je overal op gaat korten, doe je dat ook op plekken waar misschien door eerdere bezuinigingen niets meer is te halen." (tekst gaat verder onder de foto)



Een oplossing via verhoging van de gemeentelijke belastingen ziet deze coalitie ook niet zitten. "We halen nu via de onroerende-zaakbelasting 28 miljoen euro op. Als je de korting zou willen oplossen met belastingverhoging, praat je over 50% of meer." De ambities uit het coalitieakkoord wil het college niet loslaten. De sport- en cultuursector hoeft zich daarom voorlopig geen zorgen te maken.

Dat maakt nieuwsgierig welke terreinen dan wel in de gevarenzone zitten, als er gezocht wordt in de hoek die het college adviseert. "Uit mijn hoofd zeg ik jeugdzorg en wet maatschappelijke ondersteuning, maar het lijstje is wat langer." Hij vraagt zijn ambtenaren om ons dat lijstje te sturen. Die sturen enkele dagen later inderdaad een nota, waar de laatste dertien pagina's een opsomming zijn van de overheidstaken die de gemeente samen met het Rijk uitvoert.

In het sociale domein zijn dat bijvoorbeeld inkomensregelingen, bijstandsuitkeringen, sociale werkvoorziening, inburgeringscursussen, buurthuizen, LHBT-beleid, GGZ, aanvullend openbaar vervoer, wijkteams, opvoedhulp, jeugdzorg, woningaanpassingen, schuldhulpverlening, bestrijding van infectieziekten en nog tientallen andere taken. Onderwijshuisvesting, leerlingenvervoer en schoolzwemmen mogen zich mogelijk ook zorgen gaan maken. (tekst gaat verder onder de foto)



"Door daar nu de bezuinigingen te zoeken, willen gemeenten vooral de druk opvoeren bij het Rijk om de korting van tafel te halen", stelt Schouten. In de ruimtelijke hoek laat het Rijk veel meer vrijheid aan de gemeente, maar ook hier trekken Rijk en gemeente soms samen op.

Op dat terrein ligt daardoor alles rond de wet natuurbescherming en de flora- en faunawet onder een vergrootglas. De klappen kunnen volgens het college straks ook vallen bij cultureel erfgoed, bodembescherming of bij ongediertebestrijding, om maar een paar voorbeelden te noemen. Bovendien is geen enkele taak veilig die te maken heeft met de Omgevingswet.

Tegelijk moet Alkmaar volgens wethouder Schouten geld apart zetten voor vervanging van afgeschreven voorzieningen: "Die zijn veelal 40 tot 50 jaar geleden gebouwd bij de grote stadsuitbreidingen in Alkmaar-Noord."

De gemeenteraad heeft nog een hele puzzel te leggen, als het niet lukt om de korting van tafel te krijgen. Duidelijk wordt dat een miljoenenkorting in Alkmaar onmogelijk is zonder dat het in de samenleving links of rechts pijn gaat doen.